Deel 2: Het ontstaan van de zon

Ongeveer 5 miljard jaar geleden - dat is een dikke 8 miljard jaar na de oerknal - ontstond een sterrenstelsel, toen een interstellaire gaswolk (ook wel de sterrennevel genoemd) actief werd. Als zo'n gaswolk samentrekt ontstaan op verschillende plaatsen in de wolk gebiedjes waar zich een beetje meer gas bevindt dan gemiddeld. Doordat zo'n gebiedje meer massa heeft, heeft het ook een sterkere zwaartekracht en zal het gas uit de omgeving aantrekken. Dit extra gas maakt het gebiedje nog zwaarder, waardoor het nog meer zwaartekracht krijgt, enzovoort. Zo'n zwaarder gebiedje in de gaswolk zal onder z'n eigen zwaartekracht gaan samentrekken, waardoor het gas wordt verdicht en de temperatuur stijgt. Dit proces gaat door, totdat de temperatuur en druk in het centrum van de verdichting voldoende hoog zijn om kernfusie te laten plaatsvinden. Waterstofkernen worden gefuseerd tot heliumkernen en hierbij komt genoeg energie vrij om de het gas te laten stralen. De verdichting is nu in evenwicht en trekt niet langer samen: er is een stabiele ster gevormd. Sterren waarin de energieproductie wordt verzorgd door waterstoffusie in de kern worden hoofdreekssterren genoemd. Dat proces duurde 100000 jaar. Het overgebleven gas koelde af, en stolde tot het allemaal stenen werden. Die ster zou men later de zon noemen. 

De orionnevel is een hedendaags voorbeeld van een interstellaire wolk. Waarschijnlijk is de zon ook uit zo'n gaswolk ontstaan.

De Zon is dus, net als andere sterren, uit een verdichting in een grote gaswolk ontstaan. De Zon heeft op dit moment ongeveer de helft van haar waterstof in de kern opgebruikt, en is dus nog steeds een hoofdreeksster. De leeftijd van de Zon is ongeveer 4,5 miljard jaar (4.500.000.000 jaar). Dit weten we door de datering van meteorieten, stukken steen die zijn gevormd toen het zonnestelsel ontstond. Over het algemeen wordt aangenomen dat het zonnestelsel ongeveer tegelijk met de Zon is ontstaan. De vorming van een planetenstelsel wordt ook bij andere jonge sterren waargenomen. Maar daar gaan we het later wel over hebben.

Via de Hubble telescoop worden live foto's genomen van sterren die nu worden gevormd. Bron: NASA

De Zon ontstond dus ongeveer 4,5 miljard jaar geleden en is nu ergens op de helft van haar leven. Dat betekent dus dat ze nog genoeg energie heeft om nog eens 4,5 miljard jaar mee te gaan, en dan te evolueren in een rode reus (Later gaan we het nog wel eens uitgebreid hebben over de sterevolutie). Het heelal is al ruim 13 miljard jaar oud. Dit betekent dat verschillende generaties sterren de Zon voorafgegaan zijn. Toen het heelal ontstond, bestond het gas in het heelal voornamelijk uit waterstof en helium. Als dat nu nog steeds het geval zou zijn, zou de Aarde niet hebben bestaan. Daarvoor zijn immers zwaardere atomen nodig, zoals koolstof, zuurstof, ijzer, nikkel en silicium. Al deze atomen zijn gemaakt in vroege generaties van sterren, die dus veel eerder dan de Zon zijn ontstaan, geëvolueerd, en weer vergaan. Bij het vergaan van een ster blaast deze een groot gedeelte van zijn gas de ruimte in. Het gas van de eerste sterren bevatte behalve waterstof en helium dus ook zwaardere elementen. Het gas dat werd uitgestoten door deze vroege sterren heeft zich vervolgens vermengd met het gas dat zich tussen de sterren bevindt, en uit zo'n gaswolk is later de Zon, en met haar het zonnestelsel en dus ook de Aarde, ontstaan. 

Een artistieke impressie van hoe de zon is ontstaan (of de protoplanetaire schijf.)

Het is aardig om te bedenken dat het ontstaan van de Aarde, en dus van leven erop, alleen mogelijk was nadat er zware atomen waren aangemaakt in (de kernen van) sterren. Alle koolstofatomen, zuurstofatomen, en noem maar op in mijn lichaam hebben dus ooit deel uitgemaakt van een ster. Hiervan komt de kreet: "wij zijn gemaakt uit sterrenstof". 
Op dit moment worden nog altijd sterren gevormd. Een bekend voorbeeld is de hedendaagse Orionnevel, waarin sterren worden gevormd met de leeftijd van 500.000 jaar en 2 miljoen jaar. Best zeer jong, aangezien je bij de juiste tijdstip van het ontstaan van de zon vier nulletjes moet toevoegen. Tot op heden blijven er sterren gevormd worden in die gaswolk. De volgende keer gaan we het verder hebben over het ontstaan van het zonnestelsel en planeten.

Hier nog een bijlage van de levenscyclus van de zon. Later gaan we dit uiteraard als we het over sterevolutie gaan hebben uitgebreid en duidelijk nog eens uitleggen.