Zozo, we gaan eens flink terug in de tijd. Zo een goede 80 jaar, en we gaan kijken hoe de strenge winter van 1929 verliep.
De barre winter van 1929 werd ingeleid door drie zware stormen in november 1928. De wind was zo hard, dat de trein uit Utrecht zelfs de spoorbrug bij Gorkum niet op kon komen. Maar eerst krijgen we al te zien dat een hogedrukgebied boven Groenland al invloed krijgt op het weer in Schotland en Denemarken, en hier voor wat kouder weer zorgt.
De barre winter van 1929 werd ingeleid door drie zware stormen in november 1928. De wind was zo hard, dat de trein uit Utrecht zelfs de spoorbrug bij Gorkum niet op kon komen. Maar eerst krijgen we al te zien dat een hogedrukgebied boven Groenland al invloed krijgt op het weer in Schotland en Denemarken, en hier voor wat kouder weer zorgt.
Daarna namen de stormen het hef in handen.
De bezem deed nog eens goed zijn werk. Zelden zijn maanden waarin 3 stormen terug te vinden, maar of dit ons positievere kansen gaf op winterweer was nog maar de vraag. Enkel een sterk Siberisch hoog kon misschien ons een vermoeden geven wat ons die winter nog op stond te wachten.
En datzelfde Siberisch hogedrukgebied begon zijn invloed te verhogen begin december. Ook is duidelijk te zien dat de poolwervel zich wat gesplit heeft in een zuidwestelijke kern en een noordoostelijke kern, met daartussen een zwakke opening met een hogedrukrug van het Siberisch hoog.
Voor het eerste winterweer blijft het wachten tot 12 december. Het bleef echter bij minimale sneeuwval.
Daarna was het vat wel af voor de decemberwinter van 1928. Een sterke westelijke circulatie heerste over onze regionen tijdens de kerstperiode, en er werden hoge temperaturen gemeten. Tevens viel er veel neerslag, en was er een strakke wind. In De Bilt mocht men op tweede kerstdag 17 mm tellen.
Er is dan toch weer beterschap in zicht. We komen aan het einde van een zachte periode, en er is al weer een hogedrukgebied dat zich vormt op de Atlantische Oceaan en in Scandinavie
Het gevolg is dat in een mum van een tijd de winter ons land terug herovert, en dat we een tweede (langere) koude periode krijgen.
De strenge blokkade van een scandihoog zorgt al voor minstens een week vrieskou en constante aanvoer van oostenwinden. Let vooral ook op de straalstroom die erg zuidelijk ligt. De winter verovert zelfs Griekenland, Italie en Spanje, met een jetstream die boven Egypte ligt. Dit komt zelden voor in de geschiedenis.
De luchtdruk haalt waardes van 1055 hPa, verovert een deel van Noord-Afrika. De jetstream verschuift naar Saoudi-Arabie, en in Griekenland liggen de boventemperaturen op een bepaald moment rond de -15 graden, op een moment dat het winterweer meer begint weg te krijgen van een balkanveeg.
Op 12 januari is het etmaalgemiddelde van de dag in De Bilt maar liefst -9,1 graden. Dat is enorm koud. Nadien verschuift het hogedrukgebied zich naar de Atlantische oceaan terwijl het Oosten van Europa onder invloed is van een flink lagedrukgebied. In Moskou zorgde dit voor historisch lage temperaturen.
Op 15 en 16 januari viel er voor het eerst sneeuw van betekenis. (een sneeuwdekje van enkele centimeters). Eerder viel er lokaal ook al wat sneeuw. Maar de sneeuw ging wel gemengd met twijfelachtige dooiaanvallen.
Daarna dus tijdelijke dooi. Maar op 24 januari keert de winter terug voor een derde (kleinere) prik. Hogedrukgebieden kleuren het beeld van Europa, en vooral dat van het poolgebied. Lagedrukgebieden bleven ver weg. Toch viel er wat sneeuw in Polen en Zuid-Zweden door kleine minuscule lagedrukgebiedjes.
Opvallend hieraan is de wel enorme laaghangende jetstream die zelfs onder Algerije ligt, en boven Egypte en Saoedi-Arabië.
Ook zeer opvallend is de zeer zwakke poolwervel, met 5 koudebellen die daadwerkelijk voor koude zorgen. Over het hele noordelijke halfrond gaat deze winter flink tekeer. In New York zorgen noordelijke stormwinden voor bakken sneeuw. In het zuiden van centraal Canada is er geen zuigje wind, maar een koudebel. Daardoor is het ook daar extreem koud.
We krijgen te maken met enorm koude bovenluchten. Veel tekst hoeft hier ook niet echt bij. Je ziet zelf wat voor extreme kaarten dit hier zijn. Mocht dit vandaag de dag nog voorkomen, dan zal de media over niets anders meer praten dan de winter. Kijk en zie hoe de winter het vasteland boven Europa inpalmt.
De poolwervel is gesplitst. Een SSW. Het is de aanloop naar een nog koudere periode, de aanmaak van een poolhoog van 1060 hPa dat het weer over het hele noordelijke halfrond beinvloedt. Kijk bijvoorbeeld naar de koude in de bovenluchten boven Siberie. Globaal gezien is dit één van de strengste winterkaarten die je kan hebben.
De gesplitste poolwervel trekt zich door en we krijgen legendarische kaarten, maar voor ons is er tijdelijk dooi door natte zuidenwinden, maar voor wie denkt het nu al gehad te hebben, is goed mis. De poolwervel trekt zich weer langzaam aan toe (maar wel gehavend) naar het einde van de maand toe, maar in Siberie worden de voorbereidingen gestart voor wat de finale maar strengste afsluiter moet worden van deze winter. Een elfstedentocht ligt in het verschiet.
Toch start februari nog aarzelend, en lijkt in eerste instantie de koudeaanval te mislukken. Wel is duidelijk dat dit voor Italie en Kroatie ook legendarische dagen zijn met bovenluchten onder de -24 graden. Het gevolg is dat de Po dichtvroor, en dat er zich drijfijs vertoonde in Venetie.
Tijdelijk lichte dooi alvorens men er echt aan begint. De Russische beer komt uit zijn kot en stuurt transportkou naar onze regio gestuwd door een reusachtige koudebel. Ondertussen is het in Moskou -37,0 graden.
in Tsjecho-Slowakije vroren tien mensen van een zigeunerfamilie dood in hun tent. Sicilië lag onder een dik pak sneeuw bedekt en twee mensen uit het Duitse Rheinhausen dreven op 6 februari op een grote ijsschots de Rijn af. De hevige kou strekte zich inmiddels overal uit, tot in Japan, Brits-Indië, Palestina en Zuid-Europa aan toe. In het hart van Azië, in Siberië, was het met een temperatuur van rond -50.0°C ongehoord koud.
in Tsjecho-Slowakije vroren tien mensen van een zigeunerfamilie dood in hun tent. Sicilië lag onder een dik pak sneeuw bedekt en twee mensen uit het Duitse Rheinhausen dreven op 6 februari op een grote ijsschots de Rijn af. De hevige kou strekte zich inmiddels overal uit, tot in Japan, Brits-Indië, Palestina en Zuid-Europa aan toe. In het hart van Azië, in Siberië, was het met een temperatuur van rond -50.0°C ongehoord koud.
9 en 10 februari waren nog wat mindere dagen, maar dan kregen we alweer fantastische kaarten aangesmeerd. Kijk en geniet.
In Polen vroor het met temperaturen tot -44.0 °C in geen 50 jaar zo hard. Onder een sterke noordoostenwind sneeuwde het in Bergen op Zoom op 10 februari de hele dag. Op de Zuiderzee ging het ijs kruien en voor de kust van Medemblik en op het “Enkhuizer Zand” werden metershoge ijsbergen geformeerd. In Duitsland was het op deze dag in geen 100 jaar zo koud geweest. De Rijn vroor dicht en bij de stad Hamburg lagen veertig schepen vastgevroren in het ijs. In Praag noteerde men met -30.0 °C de laagste temperatuur sinds 1775.
Toch was het niet overal in Europa zo koud. In de Noorse plaats Vardø aan de Barentszzee mat men namelijk een temperatuur van 8,0 °C. Ook op Groenland liet de kou nog steeds op zich wachten. Er lag daar nauwelijks sneeuw, zodat de inuïten (Eskimo`s) er niet met hun hondensleeën op uit konden trekken voor de jacht. In Frankrijk was de Seine op 15 februari echter tot 80 km stroomopwaarts van Parijs geheel dichtgevroren en dat was sinds 1895 niet meer gebeurd. In ons land reed half februari de eerste vrachtwagen over de IJssel.
In Schardam (NH) reden de auto’s tussen metershoge sneeuwwanden door, nadat de dicht gestoven weg langs de Zuiderzee door een ploeg arbeiders was vrij gegraven. Er was druk verkeer over het ijs tussen Urk en Enkhuizen. Ook tussen Dordrecht en Zwijndrecht staken weldra vrachtwagens de Merwede over, omdat het ijs alsmaar dikker werd. Ten einde de vastgevroren schepen op de Merwede bij Gorinchem te ontzetten, zette men op 20 februari een aantal torpedisten in. Dat trachtte met behulp van dynamiet het ijs op te blazen. Door de hevige kou waren de explosies echter niet sterk genoeg en haalden hun pogingen niets uit.
In Schardam (NH) reden de auto’s tussen metershoge sneeuwwanden door, nadat de dicht gestoven weg langs de Zuiderzee door een ploeg arbeiders was vrij gegraven. Er was druk verkeer over het ijs tussen Urk en Enkhuizen. Ook tussen Dordrecht en Zwijndrecht staken weldra vrachtwagens de Merwede over, omdat het ijs alsmaar dikker werd. Ten einde de vastgevroren schepen op de Merwede bij Gorinchem te ontzetten, zette men op 20 februari een aantal torpedisten in. Dat trachtte met behulp van dynamiet het ijs op te blazen. Door de hevige kou waren de explosies echter niet sterk genoeg en haalden hun pogingen niets uit.
Op 24 februari stak de eerste auto van Kampen naar Lemmer de Zuiderzee over. De bestuurder kreeg, zoals gebruikelijk, een getekende brief van de havenmeester mee, waarna hij de reis over het ijs naar Elburg voortzette. De eerste bestuurder die rond deze tijd met zijn auto de Waddenzee overstak dat was J. Minnertsga uit Franeker. De ijsdikte was daar ongeveer 35 cm. Op verscheidene rivieren bedroeg de ijsdikte inmiddels zo´n 55 cm, op de Lek zelfs 1.00-2.00 mtr. Bovendien ontstonden op tal van plaatsen ijsdammen, waarop de ijsbrekers zich vastliepen en die men daarom met springstof ging opblazen.
Tijdelijk volgde er een lichte dooiaanval, maar de winter keerde terug voor enkele dagen.
Februari 1929 was een zeer koude, zeer zonnige en zeer droge maand. Met een gemiddelde temperatuur van -5.4°C was sinds 1706, het begin der temperatuurmetingen in ons land, alleen februari 1855 nog kouder verlopen. In de 20ste eeuw zou die temperatuur slechts goed genoeg blijken te zijn voor een derde plaats. Daarnaast bleef februari met 112,6 zonuren de op drie na zonnigste sprokkelmaand en met slechts 8 mm neerslag bovendien de op twee na droogste. In totaal vroor het in februari 11 nachten streng, 12 nachten matig en telde men 13 ijsdagen. Ten slotte bleef februari met 28 vorstdagen ook nog eens de meest vorstrijke sprokkelmaand van de 20ste eeuw.
Maart verliep vervolgens vrij kouder dan normaal, droog en zonnig. Een eurohoog die niet echt meer veel in zich had qua koudeproductie zorgde daarvoor. Het bleef bij stralingskou in de nacht. Maar hoe dan ook; de winter van 1928-1929 zou men niet rap vergeten.
De winter van 1929 heeft een koude getal opgeleverd van 227.1. Het koudegetal is een maat voor de koude in het tijdvak van 1 november t/m 1 maart en wordt verkregen door alle etmaalgemiddelde temperaturen beneden het vriespunt bij elkaar op te tellen en vervolgens het minteken weg te laten. Een koudegolf zoals in februari 1929 had zich sinds 1838, 1830 en 1823 niet meer voorgedaan. Zeer koude lucht van Nova Zembla bereikte ons land in een snel tempo.